کتاب یک اتفاق مسخره

این اتفاق مسخره زمانی رخ می‌دهد که در روزگار تجدید حیات کشور روسیه، سه مرد محترم با درجه ژنرالی دور میز کوچکی در عمارتی مجلل نشسته‌اند و با خیال راحت شامپاین می‌نوشند. یکی از آنها صاحب خانه است که به مناسبت خریدن عمارت محبوبش و شب تولدش، مهمانی داده است. آن هم فقط با سه مهمان. سه ژنرال بر سر اصلاحات اداری همچون احترام به کارمندان، رفتار انسانی با زیردستان و.... صحبت می‌کنند که بین‌شان اختلافی پیش می‌آید و با دلخوری از هم جدا می‌شوند. ایوان ایلیچ یکی از افراد مهمانی همان شب متوجه می‌شود که کارمند زیردستش مجلس عروسی دارد. تصمیم می‌گیرد که سرزده به مهمانی این کارمند برود و به خیال خودش خوشحالش کند و نوع دوستی خود را نشان دهد و کارش مشتی هم باشد بر دهان هم‌صحبت‌های چند دقیقه پیشش. او به مهمانی وارد می‌شود و کارمندش را شگفت‌زده می‌کند. اما با گذشت زمان دچار احساسی دوگانه می‌شود. از یک سو دوست دارد حس برتری طلبی را درخودش بکشد و از سوی دیگر نمی‌تواند و در عین حال می‌خواهد با صحبت درباره اصلاحات و برابری و... توجه میهمانان را به دست آورد و برای خودش محبوبیت و توجه مضاعف بدست آورد. اما ماجرا جور دیگی پیش می‌رود. جوری که همه فکر کنند او یک ابله خودشیفته است و برای تظاهر و جلب توجه به مهمانی آمده است و در نهایت همه اتفاقات جوری پیش می‌رود که خاطره تلخی از شب مهمانی برای حضار می‌ماند. داستایفسکی در این داستان هم آن تبحر جادویی خود را در به تصویر کشیدن حالات درونی متضاد و متناقض انسانی نشان داده است. تبحری بی‌نظیر در روانکاوی انسان‌های دچار عقده، شکست‌خورده و ناکامی که در هر فرصتی به دنبال اثبات خود هستند. خرده بورژوایی که تعریف درستی از نوع‌دوستی ندارد اما می‌خواهد خود را به عنوان یک انسان‌دوست بشناساند و تلاش او به طنزی مسخره تبدیل می‌شود. در «یک اتفاق مسخره» همه چیز در سطحی نمادین می‌گذرد تا اشاره‌ای به وضعیت دیوان سالاری رو به افول و طبقات از هم پاشیده روسیه در زمان نویسنده داشته باشد.