کتاب دوستان، ما بد زندگی می کنیم!

دوستان، ما بد زندگی می‌کنیم!، گزیده‌ای از داستان‌های کوتاهِ نمایشی  آنتون پاولوویچ چخوف، نویسنده نامدار روسی است.

داستان کوتاه را در برابر واژهٔ فرانسوی Nouvelle (نوول) قرار می دهیم که خود این واژه برآمده از واژه ایتالیایی قرون وسطایی Novella (نوِلا) است، گرچه امروزه ایتالیا واژهٔ Racconto (راکنتو) را برای داستان کوتاه به کار می برند. «نوول» و یا «نولا» به معنی: تازه، بدیع، نو و جدید (و در معنی گسترش یافته و به صورت جمع به معنی اخبار و شرح وقایع روز) است.

نوِلا در قرون میانه (وسطا)، در اروپا پدیدار می‌شود که البته شکلی منظوم و بیشتر تغزلی داشته و برخی از پدیدارشناسان ادبیات غرب، ریشه آن را در مقامات بدیع‌الزمان همدانی (شاعر و کاتب عرب‌زبان، قرن چهارم قمری، ایرانی) می‌دانند که به وسیله اعرابِ مراکشی- مسلمان در قرون هشتم تا دوازدهم میلادی ابتدا به اسپانیا و سپس به ایتالیا و فرانسه وارد شده است.

مهم‌ترین اثر ادبی با ساختار ابتدایی نوِلا در ایتالیا مجموعه داستان‌های دِکامرون نوشته جیوانی بوکاچیو (قرن چهاردهم میلادی) است. نولا پس از گسترش و شکوفایی در ایتالیا به فرانسه می‌آید و عنوان نوول را به خود می‌گیرد و بلافاصله در انگلستان با عنوان Short Story (داستانِ کوتاه) نشر می‌یابد. 

در انگلستان حکایات کانتربوری، نوشتهٔ جفری جاسر (۱۳۴۳-۱۴۰۰) و در فرانسه صد نوول نو (نگاشته شده: ۱۴۳۰ تا ۱۴۵۰)، نویسنده یا نویسندگان ناشناس، از عمده آثار این‌گونه ادب- داستانی در این دوران است که در جامهٔ هجو به واقعیات زندگی روزمرهٔ در آن عصر اشاره دارند.

در سال ۱۶۱۳، میگوئل دِ سروانتس (۱۵۴۷-۱۶۱۶)، اثر مشهور خود: گزیده‌های نو، را منتشر می‌سازد و چارچوب سنتی نوِلا ایتالیایی را با عوامل زیباشناختیِ کاملاً نو و دیدگاهِ واقعیت‌گرایی کم‌نظیر خود درهم می‌شکند. سِروانتس، گفتار کوتاه، موجز و سریع را وارد داستان کوتاه می‌کند و برای نخستین بار روان‌شناختی شخصیت و ایجاد موقعیت‌های طنز را به نوول می‌افزاید.

قرن هیجدهم، عصر خردگرایی، از اعتبار نوول کاسته می‌شود و جای آن را داستان‌های نیمه‌بلند فلسفی می‌گیرد که نمونه بارز آن ساده‌دل (کاندید-۱۷۵۹) نوشتهٔ ولتر (۱۶۹۴-۱۷۷۸) است.

 درباره داستان‌های کوتاه چخوف

شخصیت‌های داستان‌های کوتاه چخوف خاص و از پیش طراحی شده‌اند، و آنها حول همان محور یگانهٔ کنشی داستان به کنش متقابل دست می‌زند. شخصیت‌های چخوف نه خوبند نه بد. مطلق‌گرایی در آثار وی جایی ندارد. شخصیت‌هایش آدم‌های معمولی هستند که می‌توانستند خوب باشند اما در موقعیت پیشنهادی داستان، «بد زندگی می‌کنند».

موقعیت در داستان‌های چخوف با توصیف وضعیت (مکان و زمان)، و شرایط جانبی آغاز می‌شود و سپس شخصیت درگیر موقعیت شده و هویت نهایی و اصلی خود را آشکار می‌سازد.

دوستان، ما بد زندگی می‌کنیم! جانمایهٔ داستان‌های کوتاه چخوف و در یک نگاه کلی، درونمایهٔ تمامی آثار چخوف (نمایشی و غیرنمایشی)، شاید همین یک جملهٔ کوتاه باشد.

چخوف زادهٔ دورانِ دگرگونی‌های بنیادینِ سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فکری، فرهنگی و هنریِ اروپا به ویژه روسیه است.

در دوران عمر کوتاه خود، چخوف با بسیاری از آدم‌های خُرد و کلان، از قشرهای گوناگون، از جبهه‌های فکری متفاوت، از حلقه‌ها و سطوح مختلف اجتماعی نشست و برخاست می‌کند و با آنها حشر و نشر دارد، اما هرگز جبهه‌ای خاص و دیدگاه سیاسی مشخصی را برنمی‌گزیند، چرا که دیدگاه او آنچنان‌که خود می‌گوید اینچنین است: «... من به زندگی روزمره انسان‌ها نظر می‌افکنم. آدم‌هایی که در اطرافم روزگار می‌گذرانند. خود را موظفم می‌دانم که زندگی آنها را آنچنان‌که هست به خود آنها بنمایانم...» (بخشی از نامه‌ای که در یازدهم آوریل ۱۸۸۹ به برادرش الکساندر نوشته) اما توصیف زندگی آنچنان‌که هست هدف چخوف نیست؛ هدف نهایی او: نهادن آینه‌ای در مقابل چشمان خواننده ــ و در مورد تئاترش، تماشاگر ــ است تا خود و معایب خویش را به خوبی بیند. صد البته که این آینه معوّج است و تصویر ما را خنده‌برانگیز به ما باز می‌نماید.

آنتون چخوف همچون نیکلای گوگول به ما هشدار می‌دهد: «بله، می‌خندید! اما فراموش نکنید که دارید به خودتان می‌خندید، دوستان!» (صحنه پایانی نمایش‌نامهٔ بازرس نوشتهٔ گوگول). اما هشدار چخوف واقع‌گراتر و اجتماعی‌تر است، هشدار او با انگشت نشانه‌ای مستقیم به سوی بیهودگی، پوچی و ابتذال برآمده از این دو همراه است.