کتاب بامداد اسلام

بامداد اسلام کتابی نوشته عبدالحسین زرین‌کوب که با بیان داستان‌گونه و نثری ادیبانه و روان به تاریخ صدر اسلام تا پایان خلافت بنی‌امیه پرداخته است. نویسنده، پیامبر اسلام را مردی حماسه‌آفرین می‌خواند که به هنگام خویش برخاست و یک تنه دنیایی را تکان داد. کتاب، افراط و دقت علی(ع) پیرامون اجرای عدالت و تبعیت از شیوه پیامبر را موجب دشمن‌تراشی برای او می‌داند؛ زیرا بر اثر توسعه فتوح و کَثرت غنائم، در احوال مسلمین تغییرها پدید آمده بود.

از نظر زرین‌کوب، معجزه اسلام آن بود که به موقع ظاهر شد؛ زیرا در عربستان، بت‌پرستی و پراکندگی جز رفتن به سمت خداپرستی و اتحاد، راه دیگری نداشت و در بیرون عربستان هم دنیای ایران و بیزانس از بیداد اقویا و اختلافات کاهنان در فشار بود.

زرین‌کوب، در بحث فتوحات، ضعف ایرانِ آن زمان را به‌جهت نارضایتی عمومی و اشتهای تمام‌نشدنی برای بلعیدن اوقاف و اموال کسان توسط روحانیان زرتشتی و حکومت هشت پادشاه ضعیف در چهار سال دانسته است. زرین‌کوب آغاز فصل حکومت عربی را هم‌زمان با شهادت امام علی(ع) و شروع خلافت معاویه می‌‌داند. او کتاب را با این بیان که عَلَم‌های سیاه که سال‌ها مردم در انتظار آن بودند از خراسان و کوفه بیرون آمد و دولت مروانیان را در هم پیچید، به پایان می‌برد. تکیه نویسنده در کتاب بامداد اسلام، بیشتر بر منابع اهل‌سنت و مستشرقان بوده و نبود گزارش از منابع شیعی را ضعف کتاب دانسته‌اند.