کتاب چنگیزخان و ساختن دنیای مدرن

کتاب چنگیزخان و ساختن دنیای مدرن (Genghis Khan and the Making of the Modern World) در باب چگونگی ساخته‌شدن جهان مدرن است که به قلم یک استاد سابق مردم‌شناسی نوشته شده است. این کتاب زندگی درمورد چنگیزخان است. نویسنده معتقد بوده است که تاریخ‌نگارها راجع‌به زندگی چنگیزخان تعصب به خرج داده‌اند و صرفاْ کارهای بدِ این پادشاه را منعکس کردند؛ درحالی‌که چنگیزخان کارهای خوبِ بسیاری انجام داد که به‌نوعی بخشی از دنیای مدرن و متمدن امروزمان را به او مدیون هستیم. این کتاب تاریخ در باب شیوهٔ به‌قدرت‌رسیدنِ چنگیزخان و نحوهٔ ادارهٔ مغولستان در دورانِ حکومت او صحبت کرده است. برخلاف آنچه شاید تصور می‌کردید، این پادشاه نه‌تنها به‌طور وحشیانه مردمش را اداره نمی‌کرد بلکه رفتاری بشردوستانه و انسانی را با آن‌ها داشت و آزادی افراد و ادیان سرلوحهٔ قانونِ اساسی سرزمینش بود. کتاب حاضر سه بخش دارد؛ «دوران وحشت و سرکوب در استپ: ۱۱۶۲-۱۲۰۶»، «جنگ جهانی مغولان: ۱۲۱۱-۱۲۶۱» و «بیداری جهانی: ۱۲۶۲-۱۹۶۲».

«برخورد فرهنگ کوچ‌نشین و شهرنشین با چنگیزخان خاتمه نیافت اما دیگر هرگز به سطحی که او آن را رسانده بود نیز نرسید. شهرنشینی مردم قبایل را به کناره‌های دوردست جهان راند. در طول سده‌های پس از آن، رؤسای قبایل، کسانی مانند گاو نشسته، و اسب دیوانه از قبیلهٔ لاکوتا سو، عقاب سرخِ ماسکوگی، تِکومسِهٔ شَونی، شاکا زولوی افریقای جنوبی دلاورانه اما عبث همان راه چنگیزخان را ادامه دادند. این سران بدون این‌که چیزی دربارهٔ مغولان یا چنگیزخان شنیده باشند با همان چالش‌های آنان روبه‌رو شدند و همان جنگ‌ها را در سراسر افریقا و امریکا تجربه کردند، اما تاریخ فراتر از آنان رفته بود. سرانجام، این تمدن یکجانشین بود که در این جنگ جهانی طولانی پیروز شد؛ آینده به نوادگان متمدن قابیل تعلق گرفت که قرار بود تا ابد به سرزمین‌های بی‌حفاظ قبایل دست‌درازی کنند.

اگرچه چنگیزخان از فرهنگ قبایلی کهن برخاسته بود اما بیش از هر فرد دیگری دنیای مدرنِ تجارت، ارتباطات و دولت‌های سکولار بزرگ را شکل داد. او در جنگ‌های سیار و حرفه‌ای خود و در تعهدش به تجارت جهانی و نیز اِعمال حاکمیت قانونِ بین‌المللی سکولار شخصیتی کاملاً مدرن محسوب می‌شد. آن‌چه به منزلهٔ جنگ انقراض بین کوچ‌نشین و کشاورز آغاز شد به دست مغولان با نوعی ادغام فرهنگی پایان گرفت. چنگیزخان کوشید برای مردم خود روشی تازه و بهتر خلق کند. سپاهیان مغول با خراب کردن دیوارهای محافظی که تمدن‌ها را از هم جدا می‌کرد و با گره زدن فرهنگ‌ها به هم انحصار و یکه بودن تمدن‌های پیرامون خود را از بین بردند.

بازیگران بزرگ تاریخ را نمی‌توان مرتب و پاکیزه لای برگ‌های کتاب گذاشت و مانند انواع گونه‌های گیاهی خشک کرد. کارهای آن‌ها را نمی‌توان در جدول زمان‌بندی قرار داد و مانند رفت و آمد قطارها توضیح و تفسیر کرد. اگرچه شاید پژوهشگران بتوانند آغاز و پایان یک دوره را با دقت تعیین کنند اما رویدادهای تاریخی بزرگ، به‌ویژه آن‌ها که به‌ناگهان و انفجارگونه روی می‌دهند، به‌آرامی شکل می‌گیرند و پس از شروع هرگز به طور کامل پایان نمی‌یابند. اثرات آن‌ها تا مدت‌ها پس از محوِ خود عمل نیز هم‌چنان باقی می‌مانَد. مانند ارتعاشات زنگی که پس از توقف هنوز احساس می‌شود تأثیر چنگیزخان هم با این که مدت‌هاست از صحنه خارج شده هنوز در زمانهٔ ما محسوس است.»