کتاب جنگ، چهره ی زنانه ندارد

برای فهم ارزش کتاب جنگ چهره‌ زنانه ندارد باید به آماری اشاره کنیم که سوتلانا آلکسیویچ در این کتاب به آن اشاره می‌‌کند. آلکسیویچ اشاره دارد که حداقل هشتصد هزار زن در طول جنگ جهانی دوم در ارتش شوروی با عناوین شغلی مختلف همچون تک‌‌تیرانداز، خلبان، آشپز، جراح و غیره به‌‌طور مستقیم و غیرمستقیم فعالیت می‌‌کردند. موضوع این کتاب پیرامون همین زنان است.

آلکسیویچ در خلال دو دهه‌‌ی ۱۹۷۰ و ۱۹۸۰ میلادی سراغ زنانی رفت که در طول جنگ جهانی دوم مشغول خدمت در ارتش شوروی بودند. او با این زنان مصاحبه‌‌های مفصلی انجام داد که نتیجه‌‌ی آن چاپ کتاب جنگ چهره‌ زنانه ندارد در سال ۱۹۸۵در شوروی شد. ویژگی این کتاب دقیقا در مصاحبه‌‌های متعددی است که نویسنده با زنان مختلف انجام داده است. خود آلکسیویچ در مصاحبه‌‌ای عنوان می‌‌کند که در خلال نزدیک به بیست سال او با زنانی نشست و برخاست کرده است که درد و رنج جنگ جهانی دوم را با خود در زندگی می‌‌کشند. او از میان صحبت‌‌های بسیار عامیانه روزانه این زنان، توانسته به کُنه رنج زنانه‌‌ی آنان برسد. بعضی از این مصاحبه‌‌ها آن‌‌چنان تکان‌‌دهنده بودند که وقتی این کتاب در میانه‌‌ی دهه‌‌ی ۸۰ میلادی به چاپ رسید، به‌سرعت میان خوانندگان دست به دست شد به‌‌نحوی‌‌که حدود دو میلیون نسخه از این کتاب به فروش رفت.

تقریبا تمامی مصاحبه‌‌شونده‌‌های کتاب جنگ چهره زنانه دارد، زن هستند اما گفت و شنود میان آن‌‌ها و آلکسیویچ آن چیزی نیست که به‌صورت کلیشه از جنگ جهانی دوم بیان می‌‌شود. مقصود این است که در این مصاحبه‌‌ها تا حدود زیادی از ماجرای کشته‌‌های جنگ یا طرف‌‌های بازنده و برنده‌‌ی آن سخنی به میان نمی‌‌آید، به جای آن احساس زنانه‌‌ای بر کتاب غالب است که نشأت‌گرفته از سویه‌‌ی ضدجنگی است که تمامی این زنان در خاطرشان باقی مانده است.

مستندنگاری آلکسیویچ در این کتاب، شیوه‌‌ای جدید از نوشتار تاریخی درباره‌‌ی جنگ جهانی دوم را به وجود آورد که پس از سال‌‌ها، در سال ۲۰۱۵ میلادی به پاس تلاش وی در این راستا، به او جایزه‌‌ی نوبل ادبیات اهدا شد.